PHONG LÀ GÌ ?
Hán Nôm Gọi Gió Là Phong !
風
phong
Về mặt từ nguyên , Phong có nghĩa là gió , là hiện tượng không khí chuyển động .
TỐ VẤN
- Thiên 4 KIM QUĨ CHÂN NGÔN LUẬN
“ Năm tạng ứng với bốn mùa,\
vậy có sự thâu thụ (tiếp nhận, liên lạc) gì không?
Kỳ Bá thưa
Có ! Đông phương sắc xanh - Thông vào Can
Khai khiếu lên mắt . Tạng Tinh ở Can [ Chứa đựng ]
Phát ra bệnh thành chứng kinh sợ .
Về vị là chua . Thuộc về loài thảo mộc
Thuộc về lục súc là con gà
Thuộc về ngũ cốc là lúa mạch
Thuộc về bốn mùa trên ứng với Tuế tinh
Xuân khí
Thuộc về bộ phận đầu
Thuộc về âm thanh là cung giốc
Thuộc về số là số tám
Thuộc về mùi là mùi hôi .
Do đó ! biết là thường phát sinh ra bệnh ở gân .”
帝曰：五藏应四时，各有收受乎？岐伯曰：有。东方青色，入通于肝，开窍于目，藏精于肝，其病发惊骇。其味酸，其类草木，其畜鸡，其谷麦，其应四时，上为岁星，是以春气在头也，其音角，其数八，是以知病之在筋也，其臭臊。
HÀNH MỘC - HẬU THIÊN
Trong Tự Nhiên Ứng Với Tuế Tinh [ Sao Thái Tuế ]
Chủ về sức mạnh
Trong không gian là sự chuyển động của không khí
Từ Hán Nôm gọi là Phong
Tiếng việt gọi là Gió
Tiết khí là mùa Xuân
Thời gian là buổi Sáng
Thời khắc là giờ Mão
Phương hướng thuộc chính Đông
Lưỡng nghi thuộc Âm
Tại địa cầu là hành Mộc
Tại cơ thể người là Cân
Trong ngũ tạng thuộc tạng Can
Chủ về bộ phận Đầu
Chủ Nộ
Tạng Can
Màu xanh . Vị chua . Mùi hôi .
Âm thanh phát ra là tiếng Gầm .
Thuộc về số là số 8
Hướng lên đỉnh đầu . Thông ra mắt . Tươi nhuận ở móng .
Bệnh thường phát ra ở Cân .
Nếu có biến động là sự tức giận . Kinh sợ
Tương thông với con vật nuôi là con Gà
Tương đồng với ngũ cốc là lúa Mạch
Chủ về sức mạnh
Chủ Nộ
Chủ Cân
PHẦN ÂM – DƯƠNG CỦA HÀNH MỘC
PHẦN DƯƠNG
Trong Tự Nhiên ứng với Tuế tinh
- Sao Thái Tuế chủ về sức mạnh
Trong không gian là sự chuyển động của không khí
Trong tiết khí là mùa xuân
Trong thời gian là buổi sáng sớm
Phương hướng thuộc phía đông
Ngũ hành thuộc hành mộc
Thông vào tạng can . Hướng lên đầu . Khai khiếu ra mắt .
Âm thanh là tiếng gầm thét
Sinh hỏa - Khắc thổ - Chủ nộ
Can chủ sơ tiết
Sơ tiết là sự thông xướng, thư thái hay còn gọi là sự điều đạt. Một trong những chức năng tạng can quan trọng là can khí chủ sơ tiết, giúp cho khí của các tạng được vận hành dễ dàng thông suốt và được thăng giáng khi điều hòa. Can khí sơ tiết kém sẽ có những triệu chứng bệnh lý, đặc biệt là ở tiêu hóa và tình chí
Tình chí trong can là tức giận
Can hỏa thịnh thì tính khí nóng nảy , hay cáu gắt và dễ giận
Tiêu hóa
Sự sơ tiết của can ảnh hưởng tới sự thăng giáng của tỳ vị. Nếu can khí hoành nghịch hay can khí uất kết có thể biểu hiện ra những triệu chứng như đau mạng sườn, ĐAU THƯỢNG VỊ ợ chua, ợ hơi và kém ăn , ỉa lỏng hay còn được gọi là chứng can vị bất hòa hoặc can tỳ bất hòa.
Những chức năng khác của tạng can
Can chủ mưu lựBệnh can thì thường lo xa, nghĩ linh tinh và hay nghĩ,...
Can là gốc của sự bại cực
Bệnh của can thì mệt sức không chịu được khó nhịn
Can tàng hồn
Can tàng hồn
Hồn không tàng thì thường dẫn tới mất ngủ, hay mệt, dễ sợ hãi,...
Trong can có chứa tướng hỏa
Trong can có chứa tướng hỏa
Hỏa nghịch lên thì đau đầu, chóng mặt, mặt bừng đỏ, mắt đỏ, miệng khô đắng,...
Can thông với phong khí
Can thông với phong khí
Tức là can dương càng lên. Nhiệt nhiều huyết hư thì có thể sinh phong, biểu hiện các triệu chứng như chóng mặt, tê bì tay chân, lưỡi run, co giật,...
Có thể hiểu – Có thể nhận biết – Không thể nhìn thấy
PHẦN ÂM
Đại diện của sự sống sơ khai là Thực vật
Biểu hiện của sự sống là Màu xanh
Phát triển của sự sống là Đa dạng .
Màu xanh . Vị chua . Mùi hôi .
Tương ứng sáu con vật nuôi là con Gà
Tương đồng với năm loại hạt là lúa Mạch
Tại cơ thể người là Gân
Ngũ tạng thuộc tạng Can
Biểu hiện ở móng tay móng chân
Giọng nói như vỡ ra
Chủ gân
Biểu lý với phủ Đởm
Can chủ tàng huyết
Can chủ tàng huyết nghĩa là tàng trữ và điều tiết lượng huyết trong cơ thể. Những lúc nghỉ ngơi nhu cầu về huyết dịch của cơ thể ít thì huyết được lưu trữ về tạng can. Khi hoạt động tạng can lại bài xuất huyết để giữ trữ và giúp cung cấp kịp thời khi cơ thể cần. Khi tạng can rối loạn chức năng tàng huyết thì sẽ gây ảnh hưởng tới những TẠNG PHỦ khác và sinh ra những bệnh như
Can huyết hư
Thì mặt vàng môi nhạt, chóng mặt, rụng tóc, móng tay không tươi, tay chân thường bị tê bì , gân thịt dật , gầy gò
Can huyết ứ
Gây ra sườn đau như đâm , dưới sườn có khối đầy
Có thể hiểu – Có thể nhận biết – Có thể nhìn thấy
Vậy khi bổ phần âm của can thì cần làm gì
Khi gặp các trường hợp
Can nhiệt thịnh – Can âm hư – Can Thận âm hư
Tròng Đen của mắt lại biểu hiện của Thận
Khi ĐỌC BỆNH ở mắt người thầy thuốc có thể nắm bắt được rất nhiều thông tin ...
- Can tàng hồn : Ánh mắt sáng . Thân thiện . Màu mắt tự nhiên
- Can nhiệt thịnh : Ánh mắt dữ tợn hoặc cau lại . Màu mắt hơi vàng và có chỉ máu màu đỏ ở tròng trắng của mắt . Mắt cay xè . Nhức đầu . Xây xẩm . Dễ nóng nảy . Cáu gắt . Tiểu vàng . Táo bón
- Can phong nhiệt : Tròng trắng của mắt hơi đục . Tròng đen không đen huyền mà có ánh đỏ . Ngứa mí mắt phía trên . Chảy nước mắt đặc dính giống như ghèn . Rụng lông my . Khó chịu khi gặp ánh sáng chói . Phân thường lỏng nát . Nhiều đàm nhớt . Màu nâu đen . Mùi rất tanh . Thường thấy ở những người cao mỡ máu thể nhiệt “ Tăng cholesterol - Nhiệt đàm ” ...
- Viêm gan cấp do virus : Mắt vàng có lẫn chỉ máu nên nhìn có vẻ hơi tối . Da vàng xạm màu
- Viêm xơ gan - Chai gan : Da xạm đen . Mắt trắng dã . Người gầy
- Viêm gan do tràn túi mật : “ bệnh hoàng đản” Da vàng tươi . Nhận rõ nhất là mắt vàng . Lòng bàn tay , bàn chân vàng như nghệ
- Can hàn : Ánh mắt không linh động . Màu mắt trắng xanh . Chảy nước mắt sống . Đau trong hốc mắt . Ngại công việc ...
MỘC - KHẮC - THỔ
Mộc + +
Thổ - -
+ Hành mộc . Trong không gian là gió
- Hành thổ . Trong không gian là ẩm ướt
Gió đông thổi mạnh gây ra Táo khí , khô ráo ...
+ Tiết khí là mùa xuân .
- Tiết khí là mùa trưởng hạ .
Xuân khí thịnh cây cỏ tốt tươi . Phát triển mạnh . Nếu thái quá thì sẽ làm suy giảm sự màu mỡ của đất .
+ Thời gian là buổi sáng .
- Thời gian là buổi chiều .
Buổi sáng mạch Huyền hữu lực là thuận
Buổi chiều mạch Hoãn và bình thì vui .
+ Tại địa là hành Mộc
- Tại địa là hành Thổ
Mộc khắc Thổ nhưng phải nương tựa vào thổ để tồn tại và phát triển . Do đó nếu hài hòa thì rất sung mãn và tươi tốt ...
+ Tại cơ thể người là Gân . Màng . Ống mạch
- Tại cơ thể người là Thịt
Thịt chứa đựng Gân và mạch
- Gân là các cơ màu trắng hơi vàng . Chằng , buộc , nâng , đỡ các đầu xương .
- Màng là các sợi cơ màu trắng hồng như màng bụng .
Màng phổi . Bao hoạt dịch ...
- Ống cơ là các ống to nhỏ khác nhau và
Làm nhiệm vụ khác nhau
- Ống dẫn máu thì gọi là Mạch máu nuôi dưỡng thịt
- Ống ruột tiêu hóa
- Ống khí quản dẫn khí ...
+ Tại tạng thuộc CAN đại diện là Gan
- Tại tạng thuộc *TỲ* đại diện là tụy và lách
Trong cơ thể người có Năm tạng . Sáu phủ . Nhưng lại chia thành hai nhóm chức năng và một Tạng chủ .
+ Can - Thận chủ huyết
- Tỳ - Phế chủ khí
TẠNG TÂM
Là Tạng chủ tiếp nhận Huyết của Can và Khí của phế . Tóm lại là trung tâm của sự sống hữu hình .
Vì thế khi hỏi thăm người ta hay hỏi một câu
Tim còn đập không ??? ha ... ha ..
LỤC PHỦ
+ Vị - Đởm - Bàng quang chủ huyết
- Tam tiêu - Tiểu trường - Đại trường chủ khí .
+ Huyết đầy thì Thịnh - Huyết thiểu thì suy
- Khí đủ thì Vượng # Khí hư thì yếu
+ Sắc xanh thì tốt @ Sắc vàng thì vong
- Sắc vàng thì đẹp # Sắc xanh thì nguy
+ Vị chua thì thuận @ Vị cay thì nghịch
- Vị ngọt thì hòa # Vị mặn thì kháng
+ Mùi hôi thì đúng
- Mùi thơm thì chuẩn
+ Thông ra mắt
+ Nhuận ở móng . Nhìn móng biết can .
Nhìn mắt biết bệnh . Nhìn ánh mắt biết Cá tính ...
- Thông ra miệng
- Nhuận ở môi . Nhìn môi biết tỳ .
Nhìn miệng biết sức khỏe . Nghe âm thanh biết tình ý
+ Tương đồng với sáu con vật nuôi là GÀ
Thuộc “ Cung Tốn ” .
Chủ về hướng đông .
Chủ phong .
Đau trong gân , nhức trong xương thì không ăn thịt gà
“Âm trùng âm tắc biến”
- Tương đồng với lục súc là con BÒ
Màu vàng nên là vật nuôi ứng vào tỳ .
Lở ngứa kiêng ăn thịt bò
+ Tương thông với năm loại hạt là lúa MẠCH
Lúa mạch năng lượng đứng đầu ngũ cốc
Nên ứng vào sức mạnh của sao Thái tuế
Thông vào tạng can
Chủ phía đông
- Tương thông với ngũ cốc là NGÔ
Ngô màu vàng , vị ngọt nên tương thông với tỳ
+ Chủ về sức mạnh và sự phẫn nộ
+ Đởm chủ về quyết đoán và mưu lược
Thường nói ‘ Mưu trí , Dũng cảm ’ hay ‘ Rất Can Đảm ’
- Chủ về ưu tư lo nghĩ
- Vị chủ về sự vui mừng .
+ Can chủ CÂN Can nhiệt thịnh thì gân máy động
“ Can phong nội động”
+ Can hàn thì gân co rút “ Vọp bẻ , Chuột rút ”
- Tỳ chủ TỨ CHI Tỳ hư tay chân mỏi
- Tỳ hàn tay chân lạnh . Tỳ khí suy Thịt nhão như nước .
Nội tạng sa xệ xuống ...
TÓM LẠI
Mộc khắc thổ nhưng là khắc để đem lại sự hài hòa . Cân bằng
Do chức năng của tỳ là TIÊU HÓA VÀ VẬN HÓA nên thái quá thì có thể có những bất lợi . Vậy khắc là một cơ chế tự nhiên không phải là bệnh .
Nếu CAN KHÍ PHẠM VỊ là do bản chất của tỳ có sự rối loạn hoặc mất cân bằng âm - dương
1 . NỘI CHUYỂN HÓA
Sơ tiết . Điều đạt . Khí hóa “ chuyển hóa năng lượng đến từng bộ phận , từng tế bào trong cơ thể ”
SỰ KHÍ HÓA NÀY GỌI CHUNG LÀ ..
PHONG
( chuyển động vô hình )
- Phong nhiệt thì hướng lên đầu .
- Phong hàn thì đi xuống tứ chi …
- Khi phong HÒA Thì cơ thể khoan khoái ( thư sướng )
- Khi phong BẤT HÒA Thì gây ra bệnh
- Khi phong bị nén lại ở đâu
Thì gây ra bế tắc ở đó ( uất chứng )
Người học y thuật thường chỉ nghĩ đến uất ở ngực …
Người thực hành y đạo thì phải quán xét mọi khía cạnh
*Trên thực tế nó xảy ra khắp mọi nơi trong cơ thể người ... Thí dụ uất ở não thì gọi là tăng áp lực nội sọ ... uất ở đại tràng thì gọi là co thắt ruột . Huyết uất ở chân lâu ngày tạo thành huyết khối . Có thể phải đoạn chi* …
CÓ MẤY CHỨNG PHONG THƯỜNG THẤY
TRÊN LÂM SÀNG
Phong do lục khí - Ngoại phong
Viêm đa khớp dạng thấp - Phong thấp cốt thống
Viêm thần kinh tọa - Tọa cốt phong
Phong do cơ thể sinh ra - Nội Phong
Dị ứng cục bộ - Phong ngứa
Lở loét chạy hạch - Phong huyết “ nhiễm trùng máu”
Chàm – eczema - Điến phong
Can Phong Nội Động - Nguy hiểm
Ẩm Thực Sinh Phong - Thực nhục phong
Khi người ta ẩm thực bị dư thừa hoặc là dị ứng với một loại thực phẩm nào đó mà chức năng Can không khí hóa được . Thì nó sẽ giữ lại ở những nơi mà nhiệt độ tương đối cao và ổn định để chờ thời gian chuyển hóa
( kẹt nách , háng … khi protein
- Các axit amin và những chất lạ khác … )
Bị tích tụ lại nhiều thì chỗ đó , khu vực đó sẽ có hiện tượng tăng sinh cục bộ ( nổi sẩn ) do thiếu dưỡng khí '' oxy'' để chuyển hóa .
PHẾ CHỦ KHÍ - CHỦ BÌ MAO [ Da , Lông ]
Khí là cánh cửa bảo vệ cơ thể [ Vệ khí - Kim khắc mộc ]
Khu vực sẩn ngứa do thiếu oxy để chuyển hóa , nhiệt độ sẽ tăng lên và khu vực đó rơi vào vùng báo động khẩn cấp mà trong giấc ngủ người ta vẫn cảm nhận được . Phản ứng can thiệp sẽ xảy ra trong vô thức ... cửa bị hở và tạp chất sẽ thoát ra . Ngứa là cái mà người ta cảm nhận được do đang diễn ra sự quyết đấu giữa đội quân bảo vệ bạch cầu , các thực bào và các vi khuẩn ký sinh trên da và các dị chất khác ( da dầu , bã nhờn …) .
Nếu người ta gãi mạnh tay gây ra trầy xước thì vô tình đã mở cửa cho dị chất thoát ra ồ ạt ( Trời ơi ngứa quá …)
Ngứa là một phản xạ có điều kiện và là cảnh báo đầu tiên để gợi ý cho chúng ta biết ở chỗ đó đang bị cái gì - Đã bị cái gì và phải xử lý như thế nào ....
Dung hòa các điều kiện xảy ra . Trước các phản ứng trên DA
- Do Thời tiết - - - ẩm ướt
- Môi trường - - - ô nhiễm
- Côn trùng - - - cắn đốt
- Nội nhân - - - dị ứng cơ địa
Khi : Nóng - Lạnh - Đau - Rát ...
Đang diễn ra thì ngứa thường xuất hiện trước
khi có các bất lợi xảy ra trên da thì các phản xạ thần kinh sẽ tiết ra một loại hormone trung hòa để làm dịu phản xạ thần kinh cảm giác ... Đó là ngứa
***
NGỨA !!!
VÌ SAO LẠI GỌI LÀ PHONG
GAN Sơ tiết - Điều đạt - Thăng giáng ..
Là một sự chuyển động vô hình trong cơ thể người
Có thể cảm nhận - Có thể hình dung - Không thể nhìn thấy
Khi bị bế tắc thì sinh ra bệnh
Tại biểu thì sưng phù – Tại lý thì ứ trệ
CHUYỂN HÓA SƠ BỘ TẠI TỲ
CHUYỂN HÓA CỤC BỘ TẠI GAN
CHUYỂN HÓA TOÀN PHẦN TẠI THẬN
Sau khi tinh chất của Tỳ chuyển đến gan .
Chức năng GAN sẽ xử lý triệt để bằng các enzym và một số men khác ..
Vậy gan thải độc qua đường nào?
Các đơn vị tế bào nhỏ hơn cấu thành nên mô gan , trong nhu mô gan chứa nhiều kênh dẫn máu , bao gồm cả mật chạy giữa . Máu từ các cơ quan trong Hệ tiêu hoá chảy về gan thông qua tĩnh mạch cửa , dòng máu này sẽ mang theo các chất dinh dưỡng và chất độc hại.
Gan sẽ tiến hành công tác xử lý , thay đổi , dự trữ , giải độc và trả lại các chất sau khi đã biến đổi vào máu , hoặc là đào thải ra ngoài qua hệ thống bài tiết . Nhờ đó , các chất độc hại như rượu và các sản phẩm phụ từ việc phân huỷ các hóa chất sẽ được tống ra khỏi cơ thể của chúng ta .
Sau khi xử lý xong – Gan – sẽ phân loại , đóng gói ..
Chuyển vào vòng tuần hoàn nhỏ để nạp oxy đồng thời giải phóng các chất khí thải …
Khi lượng oxy đầy đủ thì máu có màu đỏ tươi được Tim chuyển tới từng tế bào . Bằng vòng tuần hoàn lớn
- Khi cơ thể bỗng nhiên phát hiện tế bào lạ hoặc những chất dị dưỡng . Có thể gây hại cho cơ thể . Các axit amin sẽ phản ứng bằng cách làm tăng sinh huyết tương bao chặt lấy vật thể lạ . Tạo một môi trường thuận lợi cho bạch cầu và các thực bào hoạt động tốt …
- Trường hợp không thể tiêu hủy được chất dị dưỡng .
Các men gan cùng với đội quân tự vệ sẽ di chuyển các khối vật thể đến những nơi mà có nhiều điều kiện hơn để xử lý lâu dài hoặc là chôn các khối vật chất lạ … Thường thấy là vùng cơ mông .
- Khi ổ nhiễm trùng bị di chuyển ..!
Người xưa gọi là Huyết vận trắng - Áp xe lạnh
- Khi ổ nhiễm trùng bị bao vây tấn công hóa mủ hoặc là vỡ mủ .. ! Gọi là Ung
- Khi khối nhiễm trùng bị chôn ở đâu đó và tạm thời vô hại … ! Gọi là Thư
Ung thuộc dương ..
Sưng - Nóng - Đỏ - Đau . Thực chứng
Thư thuộc âm ..
không sưng - không nóng - không đau . Hư chứng
- Sau giải phóng miền nam 1975 . Có giai đoạn cả xóm bị mụn nhọt ở mông đít - kẹt nách - bả vai … Có người bị vài ba mụt nhọt …
Tại sao bây giờ ít thấy …?
Chắc có lẽ ngày xưa nghèo túng nên cơ thể phải tự xử lý .!!
Phong nhiệt Thì khó ngủ , đau đầu , chóng mặt …
Phong hàn Thì gây ra đau nhức do bị bế tắc mạch máu
kinh lạc , thần kinh
Phong thấp Thì sinh phù do ứ đọng…
PHONG HUYẾT GÂY RA VIÊM [ Phong trong máu ]
Viêm ở đâu …?
Nhẹ thì thì ngứa ngáy . mụn nhọt , mề đay , lở loét …
Vừa thì viêm họng , viêm mũi , viêm xoang , viêm âm đạo …
Nặng thì viêm gan , viêm ruột , viêm dạ dày .
Khi biến chứng sẽ kết khối thành u xơ, u nang. Ung bướu …
- Khi Can khí hoành nghịch ( ngang , ngược ) thường là gây viêm vú ( Nhũ ung ) căng , tức . Hay thở dài .
2 . NGOẠI BIỂU HIỆN
Can tàng huyết ( chứa máu ) Tóc là sự nối dài của máu .
- Máu tốt thì tóc khỏe , đen nhánh , bóng mượt , suôn sẻ …
- Máu xấu tóc xơ rối , đổi màu , gãy rụng , chẻ ngọn …
Mắt là cửa của gan . Can tàng hồn … ( trông mày cứ như người mất hồn … ha …ha )
Tham khảo thêm chức năng sinh lý tạng , phủ .
Can chủ Cân , vinh nhuận ở móng …
Đối với các chứng đau mà có liên quan đến gân thì hãy liên tưởng đến chức năng Can . Bên phải . Ngoài các chứng do phong tà gây nên thì ngày nay do đời sống phong phú [ Quá nóng ] làm cho phần ÂM của Can bị tổn thương dẫn đến sai lệch gây ra bệnh .
Các chứng nội thương như : Đau lưng . Thoái hóa khớp . Trặt trẹo … Cao huyết áp
PHÁP TRỊ CHỨC NĂNG TẠNG CAN
ĐIỀU HOÀ ÂM - DƯƠNG
Trên nguyên tắc
Hòa tắc bất Xung - Thông tắc bất Thống
Cần lưu ý ba trạng thái thường gặp trên lâm sàng
THUỘC VỀ CHỨC NĂNG TẠNG CAN
Khí Thăng - Choáng váng . Hoa mắt . Nhức đầu . Xây xẩm …
Khí uất - Tức ngực . Đầu nặng . Tay chân tê …
Khí trệ - Mệt . khó thở . Nói nhỏ …
Có thể xảy ra nhồi máu cấp …
Kết luận
PHONG LÀ GÌ ?
Phong là sự ... Điều đạt ... Sơ tiết .... Thăng giáng ... Của Chức năng Can . Vì thế nên người xưa xem tất cả chứng bệnh gì có chữ phong thì quy về GAN
ĐÔNG Y MINH PHÚ
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Nội kinh Tố vấn : Kim Quỹ Thiên Chân Luận
- Kinh Dịch - Ngô Tất Tố - NXB Thành Phố HCM 1997
- Đạo Đức Học - triết hoc . edu.vn
- Huyền Tẫn Phát Vi - Lê Hữu Trác
- Bản Thảo Cương Mục
