TÂM CĂN HƯ

15 .  TÂM CĂN SUY NHƯỢC

I . ĐỊNH NGHĨA  

Hội chứng suy nhược mạn tính (Chronic fatigue syndrome) là tên gọi hiện nay của bệnh lý gây suy nhược kết hợp với nhiều rối loạn vật lý, thể chất và tâm thần kinh 

Suy nhược thần kinh [neurasthenia] còn có tên gọi khác là bệnh tâm căn suy nhược. Đây là tình trạng rối loạn chức năng của vỏ não và một số trung khu dưới vỏ não, do tế bào não làm việc căng thẳng, chịu nhiều áp lực, dẫn đến quá tải và suy nhược.

Hội chứng này trước đây 30 năm được gọi với nhiều tên khác nhau như suy nhược thần kinh, trạng thái u uất,  

chronic mononucleosis [ tăng bạch cầu đơn nhân ] hội chứng suy nhược sau nhiễm siêu vi…

II . ĐIỀU TRỊ

A . YHHĐ

Trách nhiệm cơ bản của người thầy thuốc khi phải đối mặt với hội chứng suy nhược mạn tính là phải tìm ra nguyên nhân bằng cách khai thác bệnh sử thật kỹ lưỡng, khám lâm sàng toàn diện, sử dụng khôn ngoan những xét nghiệm cận lâm sàng, và trong suốt quá trình khảo sát ấy phải luôn luôn thực hiện việc chẩn đoán phân biệt. Sau khi đã loại bỏ được những bệnh lý khác, thì những nguyên tắc trị liệu sau đây phải được xem xét trong việc chăm sóc lâu dài hội chứng suy nhược mạn tính.

Nguyên tắc điều trị

Giải thích cặn kẽ tình trạng bệnh tật cho bệnh nhân

Bệnh nhân phải được giải thích đầy đủ về bệnh và cơ chế bệnh, về ảnh hưởng của nó trên những mặt thể chất, đời sống tâm lý và xã hội. Bệnh nhân thường cảm thấy dễ chịu khi những khó chịu của họ được quan tâm một cách nghiêm túc. 

 

Tái khám định kỳ

Việc tái khám định kỳ rất hữu ích trong việc tìm ra những bệnh tật còn ẩn dấu (chưa phát hiện được trong những lần khám trước đó). 

Điều trị triệu chứng

Việc làm giảm một triệu chứng trong bệnh lý này (dù nhỏ) cũng tạo nên một khác biệt rất lớn đối với người bệnh.

Hướng dẫn người bệnh thay đổi cách sống - sinh hoạt

- Tránh những bữa ăn tối nặng nề.

- Tránh dùng những chất kích thích về đêm.

Không nên nghỉ ngơi hoàn toàn. Nên thực hiện ngay những bài tập Dưỡng sinh đã được chứng minh có hiệu quả đối với những trường hợp suy nhược, mất ngủ như thư giãn, các động tác tập luyện ở tư thế nằm. Đã có nhiều trường hợp cụ thể về việc cải thiện tình trạng bệnh nhân (như tình trạng sức khỏe thể xác và tinh thần, những triệu chứng đau nhức toàn thân, tính tình cáu gắt, mất ngủ, tiểu đêm) sau những khóa học Dưỡng sinh.

Nên có chế độ làm việc thật sự cụ thể, thực tế cho từng trường hợp cụ thể, nhưng nói chung là làm việc nhẹ và tăng dần cường độ cần được khuyến khích.

Nên tránh những trị liệu không hiệu quả

Những nghiên cứu có so sánh với lô chứng đã chứng tỏ Acyclovir, trích tinh gan tiêm bắp, Acid Folique, sinh tố B12 đều không có giá trị. Ngoài ra, cũng có những công trình cho thấy việc điều trị bằng Immunoglobuline liều cao tiêm tĩnh mạch cũng không có giá trị trị liệu nào.

B . YHCT

1 . Thể Âm hư hỏa vượng

- Do tính chất đa dạng của bệnh mà việc điều trị cũng rất phong phú. Thông thường, trong thể này dấu chứng dương xung (hỏa bốc) là quan trọng. Dấu chứng này thường xuất hiện ở hệ thống Can và Tâm.

Phép trị

- Sơ Can , lý khí , giải uất , an thần. 

- Tư âm , giáng hỏa , tiềm dương , an thần.

- Bài thuốc : Đơn chi tiêu dao gia giảm 

Sài hồ                            12g             Chi tử                     12g

Bạc hà                           08g             Sinh khương           06g

Bạch thược                    12g             Đương quy             16g

Phục linh                       12g             Đan bì                     12g

Bạch truật                      12g             Thiên ma                12g

Câu đằng                       12g             Thạch quyết minh   12g

Cúc hoa                         12g  

           

Châm cứu

Châm tả lưu kim 15 phút : Thái dương, Bách hội, Đầu duy, Phong trì, Thái xung, Quang minh.

2 . Thể Can Thận âm hư

Phép trị

(tùy thuộc vào triệu chứng chủ yếu).

- Bổ Thận âm, bổ Can huyết, an thần.

- Bổ Thận âm, bổ Can huyết, cố tinh.

Bài thuốc

Bài thuốc Lục vị địa hoàng hoàn gia Quy thược gồm 

Thục địa    32g .  Hoài sơn  16g . Sơn thù      08g . Đơn bì        12g

Bạch linh  12g .  Trạch tả    06g . Đương quy 12g . Bạch thược 15g 

- Bài thuốc này thường được sử dụng khi tăng huyết áp có kèm triệu chứng đau ngực, đau vùng tim.

Châm cứu

Châm bổ lưu kim 30 phút: Thái dương, Bách hội, Đầu duy, Phong trì (A thị huyệt), Thái xung, Quang minh, Can du, Thận du, Tam âm giao, Thái khê, Phi dương, Phục lưu ± Thần môn, Nội quan, Bá hội.

3 . Thể Tâm Tỳ hư

Phép trị : Kiện Tỳ, an thần (Bổ Tâm Tỳ).

Bài thuốc : Bài thuốc Quy tỳ thang gồm 

Bạch linh   08g . Hoàng kỳ 10g . Đẳng sâm  10g . Bạch truật 10g

Long nhãn 10g . Toan Táo nhân 15g . Cam thảo                     05g

Mộc hương10g . Viễn chí            05g .  Đương quy                 15g

Châm cứu: Châm bổ lưu kim 30 phút . A thị huyệt, Tâm du, Tỳ du, Vị du, Túc tam lý, Cách du, Tam âm giao, Thần môn, Nội quan, Thái bạch, Phong long.

4 . Thể Thận dương hư

Phép trị : Ôn Thận dương, bổ Thận âm, an thần, cố tinh.

Bài thuốc : Thận khí hoàn gồm

Bạch linh 120g, Thục địa 320g, Sơn thù 160g, Đơn bì 120g, Quế chi 40g, Trạch tả 120g, Phụ tử 40g, Sơn dược 160g. Tán bột, ngày uống 8 - 12g.

Bài thuốc : Hữu quy ẩm gồm

Cam thảo 4g, Đỗ trọng 12g, Hoài sơn 16g, Kỷ tử 8g, Nhân sâm 8g, Nhục quế 4g, Phụ tử 2g, Thù du 8g, Thục địa 32g.

Sắc uống ngày một thang chia 2 lần ( s – c ) 

Châm cứu : Cứu bổ hoặc ôn châm: Thái dương, Bách hội, Đầu duy, Phong trì, Thái xung, Quang minh. Can du, Thận du, Tam âm giao, Thái khê, Phi dương, Mệnh môn, Trung cực, Quan nguyên, Khí hải.

Những phương pháp tập luyện dưỡng sinh

Thư giãn. Thở sâu, thở 4 thời có kê mông và giơ chân.

Hướng dẫn thái độ tâm thần trong cuộc sống. Cách sinh hoạt này không những có giá trị trong điều trị bệnh mà còn có ý nghĩa đối với những người khỏe mạnh (dự phòng cấp 0).

Tài liệu tham khảo:

-   Phác đồ điều trị bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ninh

-   Bài giảng Y Học Cổ Truyền Đại Học Y Hà Nội